Stonehenge (ang. stounhenxh - gurë pezull, gurë të varur) është një ndërtim megalitik i Erës së neolitit dhe Erës së bronxit i cili gjendet pranë Amesberit, në krahinën angleze të Viltshajërit, rreth 13 km në veri të Salisberit. Përbëhet nga një grumbull gurësh pingulë të vendosur në formën e një rrethi gjigant. Është vendndodhja më e njohur parahistorike në botë. Arkeologët mendojnë që gurët pingul janë ngritur rreth viteve 2500 p.e.s dhe 2000 p.e.s megjithese stomi dhe brazda rrethpërshkuese, të cilat përbëjnë fazën më të hershme të përmendores, datojnë rreth viteve 3100 p.e.s. Vendndodhja dhe rrethinat bëjnë pjese ne listën e UNESCOs të Objekteve të Trashëgimisë Botërore që nga viti 1986, si edhe ndodhet nën mbrojtjen e Scheduled Ancient Monument. Askush nuk e di se kush dhe pse e ka ndërtuar Stounhenxhin. Mendohet të ketë qënë një lloj kalendari i kombeve të lashta. Në atë kohë feja dhe astronomia ishin shumë të përziera sëbashku. Disa mendojnë se Stounhenxhi ka fuqi magjike.
S’ka dyshim se Stonehenge është një monument shumë i rëndësishëm mendohet të jetë në planetin tonë prej më shumë se 5000 vjetësh. Gjatë shekujve është shqyrtuar, studiuar dhe nënshtruar ekzaminimeve me rreze X, të matura, dhe të vëzhguara në të gjitha mënyrat, por qëllimi i tij dhe funksionaliteti janë ende të panjohura. Duke pasur parasysh të gjitha studimet e bëra, atëherë mund të themi se është një nga misteret më të mëdha të botës.
Rreth vitit 3500 p.k, fiset gjysmë-nomade që popullonin Salisbury, filluan të ndërtojnë monumentin. Ndërtesa origjinale përbëhej nga një hendek rrethor me 56 vrima e cila formonte një unazë. Guri i parë i vënë në këtë vend ishte “thembra Stone” (guri bead) jashtë strukturës, në qendër të rrethit ndodhet guri i altarit. 200 vjet më vonë 80 blloqet e sulfatit të bakrit u transportuan në vend nga gërmimet në malet e Prescelly rreth 200 kilometra nga Stonehenge. Është supozuar se këto blloqe janë transportuar me barka përgjatë bregdetit të Uellsit dhe lumenjve lokalë, për tu zvarritur me rrugë tokësore deri në vendin ku ato do të vendoseshin për të formuar dy rrathë koncentrikë.
Në këtë pikë një pjesë e strukturës së vjetër u shpërbë dhe filloi faza përfundimtare e ndërtimit. Rreth 26 ton gurë ishin vënë në rreth në të gjithë strukturën qendrore, gurët janë ende atje dhe janë bërë një simbol i këtij monumenti. Mbetet një mister se si vepruan popujt primitive për të ndërtuar këta shkëmbinj të mëdhenj disa kilometra.
Gjatë shekullit të nëntëmbëdhjetë janë bërë strukturime nga inxhinierë, disa gurë janë vendosur në një pozicion të drejtë, jo në të njëjtën vend në të cilën ishin fillimisht. Ky fakt ka bërë që të bëhen kritika të shumta për punën e bërë nga rregulluesit, të cilët kanë komprometuar përgjithmonë tiparet origjinale të monumentit.
Struktura e tanishme
Aktualisht për shkak të antikitetit të monumentit dhe rinovimeve të bëra keq, mbetet shumë pak nga struktura origjinale. Kjo është një hartë dhe një përshkrim i elementëve më të rëndësishëm, gurin thembër dhe gurin altar.
Legjenda:
Misteri i Stonehenge
1. Guri i altarit
2. Tumë boshë
3. Tumë varrimi boshë
4. Guri i Sakrificës, 4.9 m i gjatë
5. Guri i këmbës
6. Dy nga katër gurët e Stacionit origjinal
7. Banka e brendshme
8. Hendek i thellë
9. Banka e jashtme
10. Rrugë, disa nga kanalet paralele dhe bankave që çojnë në lumin Avon rreth 3 km
11. Unaza me 30 vrima e quajtur Y
12. Unaza me 30 vrima e quajtur Z
13. Rrethi i 56-të i njohur si vrima Aubrey
14. Hyrja e vogël jugore
Pse u ndërtua?
Shumë e vështirë për të kuptuar arsyet që çuan njerëzit e lashtë të Anglisë për të ndërtuar një monument si Stonehenge. Tashmë ndërtuesit janë një mister, gjithashtu edhe arsyet që çuan ata për të krijuar Stonehenge. Ne vetëm mund të bëjnë supozime të bazuara në supozime dhe studime historike, nuk ka asnjë mënyrë për të ditur me siguri se si ata arritën të ndërtojnë atë dhe pse.
Shumë studiues kanë bërë supozime më shumë ose më pak bindëse, ai që është më popullorë i jep Stonehenge një funksion fetar. Vendi mund të ketë qenë një lloj terreni ku janë kryer ritet e flijimeve (janë gjetur eshtra e derrash). Ka shumë arsye që na bëjnë të mendojnë se kjo është e vërteta, por për fat të keq ngelet vetëm një teori që nuk mund të provohet.
Mitet dhe legjendat
Stonehenge ka qenë gjithmonë i lidhur me mitin e Mbretit Artur, thuhet se magjistari Merlin, i ka lëvizur gurjet nga Irlanda, ku u ndërtuan fillimisht gjigantët me gurë afrikanë. Flitet që Stonehenge është vendi i varrimit të njerëzve të famshëm si Konstantin III dhe Uther Pendragon.
